عکساسی نجومی چیست؟

دو دقیقه نوردهی برای عکاسی از ستاره دنباله دار هیل باپ، درخت داخل تصویر با استفاده از یک چراغ قوه کوچک در طی عکاسی روشنتر شد

به وسیلهٔ تلسکوپ و با روش‌های مختلف از ستاره‌ها و سیارات عکس گرفته می‌شود. تلسکوپ به عنوان لنزی بسیار قوی عمل می‌کند تا اجرام آسمانی نزدیک تر به نظر بیایند. این تصویر در دوربین بر روی فیلم ثبت می‌شود. زمان نوردهی معمولاً از چند دقیقه تا چند ساعت است. البته با دوربین عکاسی و با هر لنزی می‌توان از ستاره‌ها و سیارات نزدیک عکس گرفت.

هنر عکاسی به طور کلی هماهنگی تکنیک، ابداع و هنر است. با توجه به محدوده ناشناخته‌های نجوم، فعالیت‌های اندکی که در آن شده‌است، زیبایی‌های اعجاب‌انگیز و نیاز به اطلاعات ثبت شده بهتر؛ عرصه عکاسی نجومی از هر لحاظ اعم از دستاوردهای ارزشمند علمی و زیبایی‌های هنری، عرصه‌ای است گسترده و فراهم برای فعالیت در شاخه‌های گوناگون. عکاسی نجومی علمی و هنری که در سال‌های گذشته رشد کمی و کیفی چشم گیری در ایران نیز داشته‌است به دلیل گرد هم آوردن ذوق و علم در کنار یکدیگر، همواره در سراسر دنیا همچون شوری هیجان انگیز بوده‌است که در حالت ایده‌آل به شعور جمعی و علمی منجر می‌شود.

به وسیلهٔ یک تله بلند که (۳۰۰ تا ۸۰۰ میلی‌متر) و یک تله کنور تور می‌توان از ماه به عنوان نزدیک‌ترین جرم آسمانی عکس‌هایی با جزئیات زیاد گرفت. تله کنور تور بر اساس ضریبی که دارد، فاصلهٔ کانونی لنز را افزایش می‌دهد. به طور مثال، تله کنور تور x2 فاصله کانونی لنز را دو برابر می‌کند.

عکاسی نجومی را به طور کلی می‌توان به دو دستهٔ علمی و هنری تقسیم کرد. عکس‌های نجومی علمی، همان‌طور که از نام آن‌ها برداشت می‌شود، عکس‌هایی هستند که به عنوان یک ثبت علمی حاوی اطلاعاتی مستند و مستدل هستند و بنا به تعریف عکس‌های نجومی هنری تنها زیبایی بصری دارند. دربارهٔ مرز عکس‌های نجومی علمی و غیر علمی به خصوص در ایران، بحث‌ها و چالش‌های بسیاری مطرح شده‌است چرا اگر منطقی به موضوع نگاه کنیم مرز روشنی بین عکس‌های علمی و هنری نیست و دلیل هم آن است که هیچ عکس و ثبتی از آسمان وجود ندارد که تنها چشم نواز باشد و کاربردی علمی یا حداقل آموزشی نداشته باشد. صرف نظر از این دسته‌بندی کلی، دسته‌بندی دیگری موجود که عکاسی نجومی را تفسیم بندی می‌کند: عکاسی خطی یا عکاسی از رد ستاره‌ها، عکاسی نقطه‌ای از ستاره‌ها، عکاسی از اعماق آسمان، عکاسی از اجرام متحرک، عکاسی از ابر کهکشان راه شیری.

نگاره‌ای از ردّ ستاره‌ها که حاصل ۱۴ عکس است. (۲ دقیقه نوردهی)

وقتی از ستاره‌ها عکاسی می‌کنیم، به دلیل طولانی شدن زمان نوردهی و گردش زمین به دور خود، ستاره‌ها مانند خطوط منحنی بر روی فیلم ثبت می‌شوند. اگر بخواهیم این مورد را بر طرف کنیم، دوربین باید به وسیلهٔ یک موتور درایو، در خلاف جهت حرکت زمین و با سرعت مناسب به گردش در آید.

ابزار: تلسکوپ (بازتابی یا شکستی)، با آداپتوری که تلسکوپ را به دوربین عکاسی وصل کند. از لنز تله هم می‌توانید استفاده کنید. اگر تلسکوپ موتور ساعتی (برای ردیابی اجرام آسمانی) دارد بهتر است ولی الزامی نیست. دوربینهای عکاسی دیجیتال که قاصله کانونی آنها بیشتر از 100mm می‌باشد هم مناسب هستند. سیستم نوری: فاصله کانونی مؤثر عدسی بین 1000mm تا 2000mm می‌باشد و قطر آن باید بیشتر از 25mm باشد. از لنز تله ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ هم می‌توانید استفاده کنید. نسبت کانونی ممکن است بین f/8 تا f/80 باشد.

۰۰۹/۰ ضرب در فاصله کانونی لنز دوربین = قطر تصویر ماه

روش عکاسی: سه‌پایه و استقرار محکم لازم است. از فیلم حساسیت بالا استفاده کنید تا زمان نوردهی را به یک صدم (۱۰۰/۱) یا حتی کمتر کاهش یابد. در دوربینهای دیجیتال از ISO بیشتر از ۱۰۰ بهره بگیرید. اگر موتور ساعتی دارید، از فیلم کم حساسیت و نوردهی زیاد استفاده کنید. در دوربینهای دیجیتال از ISO کمتر از ۱۰۰ بهره بگیرید.

ابزار: تلسکوپ و دوربین عکاسی. اگر تلسکوپ ندارید، از لنز تله با فاصله کانونی بالا می‌توانید استفاده کنید. حتماً باید از فیلتر استفاده کنید. اگر به فیلتر مخصوص رصد خورشید (مایلار) دسترسی ندارید می‌توانید از فیلم سوخته و ظاهرلکه‌های خورشیدی شده عکاسی، شیشه دوده اندود، ورقه مغناطیسی داخل دیسکت کامپیوتر، یا فیلتر مخصوص جوشکاری به جای فیلتر استفاده کنید تا شدت نور خورشید را به اندازه نور ماه بدر کاهش یابد. اگر از دوربین دیجیتال استفاده می‌کنید بهتر است فیلتر مخصوص رصد خورشید (مایلار) استفاده کنید زیرا اگر در این فیلترهای دست ساز مشکلی وجود داشته باشد ممکن است به CCD دوربین شما آسیب برساند.

سیستم نوری: مشابه عکاسی از ماه، بهتر است از لنز با قطر 50mm به بالا و f/8 استفاده کنید.

روش عکاسی: اگر شدت نور خورشید تا حد ماه بدر کاهش یابد، می‌توان سرعت یکصدم (۱۰۰/۱) تا یک پانصدم (۵۰۰/۱) و فیلم‌های با حساست کمتر استفاده کنید. در دوربینهای دیجیتال از ISO کمتر از ۱۰۰ بهره بگیرید.

Celestial tree under the milky way

در این تکنیک مدت زمان نوردهی (سرعت شاتر دوربین) با توجه به فاصله کانونی لنز و ابعاد سنسور دوربین به نحوی تنظیم می‌شود که تصویر ستاره‌ها و سیاره‌ها به صورت نقطه ای و واقعی ثبت شود.

می‌توان مدت زمان مورد نیاز برای نوردهی را از فرمول زیر بدست آورد:

۵۰۰/فاصله کانونی لنز

برای دوربین‌های قطع dx فاصله کانونی در ۱٫۵ (نیکون) یا ۱٫۶ (کنون) ضرب می‌شود.